PGN Reader
les diagrammes du Maître
[Event "?"]
[Site "?"]
[Date "1924.??.??"]
[Round "?"]
[White "Lasker Em, Lasker Ed"]
[Black "0301.32"]
[Result "1/2-1/2"]
[SetUp "1"]
[FEN "1k6/7r/p7/1p1N4/1P3P2/6P1/6K1/8 w - - 0 70"]
[PlyCount "68"]
[EventDate "1924.??.??"]
70. Kf3 Kb7 71. g4 Kc6 72. Ke4 {"L'inclusion [de cette finale dans le récent
ouvrage --2003-- de G Kasparov ] est la plus infortunée qui soit (of a most
unfortunate nature). Pour anticiper la création de nouveaux mythes (sic !),
examinons attentivement chacune de ses suggestions, et constatons que
pratiquement aucune ne tient la route" (M. Dvoretzky, en prélude à un vrai jeu
de massacre).} Rh8 $2 (72... Rd7 $1 73. Ne3 (73. Nf6 Rd8 $1 (73... Rd1 $2 74.
g5 a5 75. bxa5 b4 76. Ng4 $3 {[#]} (76. g6 $2 b3 77. g7 b2 78. g8=Q b1=Q+ {EdL})
76... b3 77. Ne5+ $8 Kb5 78. Nd3 $8 Rd2 (78... Kc4 $4 79. Nb2+ $8) 79. Ke3 $8 (
79. g6 $2 Kc4) 79... b2 80. Nxb2 $8 Rxb2 81. g6 $1 (81. a6 $1) 81... Kc5 82. a6
$8 Rb8 83. g7 $8 Kd6 84. Kd4 $11) 74. g5 a5 75. bxa5 b4 76. Ng4 (76. g6 b3 $19
{Alekhine}) 76... b3 77. Ne5+ Kb5 78. Nd3 Kc4 $8 79. Nb2+ Kc3 $8 80. Na4+ Kb4
$8 81. Nb2 Rd2 $8 $19) 73... a5 $1 74. bxa5 b4 75. g5 (75. Nc4 Kb5 76. Ne5 b3
77. Nd3 Kc4 78. Ne5+ (78. Nb2+ Kc3 {comme déjà vu}) 78... Kc3 79. Nxd7 b2) (75.
a6 Kc5 76. Nc2 (76. a7 {impossible : voir texte au 78e}) 76... b3 77. Na3 Kb4
78. Nb1 Ra7 $19) 75... Kc5 (75... b3 $1 76. Nc4 Kb5) 76. Nc2 b3 $8 77. Na3 Kb4
$1 (77... b2 $2 78. g6 Kb4 79. Nb1 Rd1 80. g7 Rxb1 81. g8=Q Re1+ 82. Kd5 Rd1+
83. Ke5 b1=Q 84. Qb8+ Kxa5 85. Qa7+) 78. Nb1 Rd1 $8 $19 {EdL}) 73. Ne3 (73. Nf6
Rd8 $19) 73... Re8+ 74. Kd4 Rd8+ 75. Ke4 $2 (75. Kc3 $1 a5 (75... Rd6 76. g5
Kd7 {(AA, repris par GK)} 77. Nf5 (77. f5 Ke7 78. Ng4 Kf8 79. g6 Kg7 80. Ne3
Rd8 81. Ng4 Rc8+ (81... Rd1 82. Ne3) 82. Kd3 a5 (82... Rc4 83. f6+) 83. bxa5 b4
84. a6 b3 85. f6+ Kxg6 86. Ne5+ Kxf6 87. Nc4 Ke6 88. a7 Ra8 89. Kc3 $11) 77...
Rc6+ (77... Rd1 78. Ne3 Rg1 79. Kd4) 78. Kd4 Rc4+ 79. Ke5 Rxb4 80. g6 Ke8 81.
Nd4 Rb2 82. Kf6 Kf8 83. f5 Rf2 84. g7+ Kg8 85. Nc6 Rxf5+ 86. Kxf5 Kxg7 $11) (
75... Rf8 76. f5) (75... Kd6 76. Kd4 Ke6+ 77. Ke4 a5 78. bxa5 {le Pb est moins
soutenu}) 76. bxa5 Kc5 77. Nc2 $1 {(le plus simple)} (77. g5 b4+ 78. Kc2 b3+
79. Kc3 $3 {[#]} (79. Kb2 $2 Rd2+ {EdL} 80. Kb1 Rd3) (79. Kc1 $2 Rd3 $1 80. Nd1 Kb5
81. f5 Kxa5 82. f6 Rf3 $8 83. Ne3 Ka4 $1 84. Nd1 Kb4 $19) 79... Rh8 $1 80. Nd1
$1) 77... Rh8 (77... Ra8 78. g5 Rxa5 79. g6 b4+ 80. Kb3) 78. g5 Rh3+ 79. Kd2
Rf3 80. Ne1 $1 $11) 75... a5 $1 76. bxa5 b4 77. a6 $1 {[#]La meilleure chance.} (
77. g5 $2 b3 78. Nc4 Kc5 79. Nb2 Rd2 $8 (79... Rd7 $2 80. g6 $1 Rd2 81. Kf3 $1)
80. Nd3+ Kc4 $8 81. Ne5+ Kc3 $19 {AA}) (77. Nc4 $2 Kb5 $1 (77... b3 $2 {
(conseillé par Kasparov)} 78. Ke3 Kb5 79. Nb2 Kxa5 80. g5 Kb4 81. g6 Kc3 82.
Na4+ Kc2 83. f5 Re8+ (83... Rd3+ 84. Ke4) 84. Kf3 $3 {[#]} {(non considéré par GK)} (
84. Kd4 $2 Ra8 $19 {GK}) 84... Rf8 (84... Ra8 85. g7) 85. g7 $1 Rxf5+ 86. Kg4
$8 Rf1 87. Kg5 $8 Rg1+ 88. Kf6 $8 Rg4 89. Kf7 $1 $11) (77... Kc5 $2 78. Nb2 $8
b3 79. Ke3) 78. Nb2 Rd2 $8 79. Nd3 b3 $8 (79... Kc4 $2 80. Nxb4 $8 Kxb4 81. g5
$11) 80. a6 (80. Ke3 b2 $8 81. Nxb2 Rxb2 82. g5 Kc6 $1 $19) 80... Kc4 $8 81. a7
Re2+ $1 82. Kf5 Ra2 83. Nb2+ Kc3 $19 {MD}) 77... Kc5 $1 (77... b3 78. Nc4 $8
Kb5 79. Nb2 $8 Kxa6 80. f5 $3 {[#]} (80. Ke3 $2 Kb7 $3 {[#]} (80... Kb5 $2 81. g5 Kb4 82.
g6 Kc3 83. Na4+ Kc2 84. f5 Re8+ 85. Kf3 $1 Rf8 86. g7 $1 Rxf5+ 87. Kg4 Rf1 88.
Kg5 {JP}) 81. g5 (81. f5 Kc8) 81... Kc8 $3 {[#]} (81... Kc7 $2 82. g6 $1 Rd7 83. g7
$1 Rxg7 84. Kd3 $11) 82. g6 Rd7 $1 (82... Kd7 $2 83. Kd3) 83. f5 (83. g7 Rxg7
84. Kd3 Rc7 $3) 83... Kd8 84. f6 Ke8 85. Nd3 Rd6 86. g7 Kf7 87. Ne5+ Kg8 88.
Ng4 Kh7 89. Nh6 Rd8 90. g8=Q+ Rxg8 91. Nxg8 b2 $19 {MD}) (80. g5 $2 Rd2 81. Nd3
(81. Nc4 Rc2 82. Na3 Ra2 83. Nb1 Ra1) 81... Kb5 $1 82. g6 Kc4 $19 {MD}) 80...
Rd2 (80... Kb5 81. f6 Kc6 82. g5 Kd6 83. Kd4 $1 Rc8 84. g6 Ke6 85. g7 Kf7 86.
Kd3) 81. Nd3 $8 Kb5 (81... b2 82. Nxb2 $8) 82. f6 $8 $11 {MD} Kc4 $2 83. f7)
78. a7 $1 {La conséquence du 72e coup noir, lâchant la 7e rangée.} (78. Nc2 b3
79. Na3 Kb4 80. Nb1 Ra8) 78... b3 $2 {"Malheureusement, le grand-maître (sic !)
, de façon répétée, n'examine que la deuxième méthode défensive (appui des
pions liés par le Roi blanc). L'idée correcte (d'ailleurs employée dans la
partie par Em. Lasker) est de sacrifier les pions de l'aile-Roi pour permettre
au Roi de s'approcher du Pb, et créer ainsi une forteresse C/T+P. Cette
inadvertance (oversight) stratégique (resic !) porte avec soi de graves
conséquences : toutes les variantes suggérées par Kasparov sont fausses !"
(Dvoretzky). Bref, il n'a rien compris, alors qu'il lui suffisait de copier
Em. Lasker. C'est le triomphe du dessinateur P. Bretagnolle, qui représentait
ledit "grand-maître" s'interrogeant, l'air complètement ahuri : "Que font ces
bouts de bois dans mon assiette ?" (AV).} (78... Ra8 $1 79. f5 (79. Nf1 Rxa7
80. Nd2 Ra2 81. Kd3 Kd5 $19) (79. g5 Rxa7 80. Nd1 (80. g6 Rd7 $1) 80... Re7+
81. Kd3 (81. Kf3 Kd4 82. g6 Rg7 83. f5 Ke5) 81... Rd7+ 82. Ke2 Kd4 $19) 79...
Rxa7 80. Nd1 (80. f6 Rd7 $1) (80. Kd3 Ra3+ 81. Kd2 Ra2+ 82. Kd3 Rf2 83. Nd1 Rf4
$19) 80... Re7+ (80... Rd7 81. Nb2 Rd4+ 82. Kf3 Kd5 83. g5 Ke5 {MD}) 81. Kf3
Rf7 $2 {GK} (81... b3 $1 82. f6 (82. g5 Kd6 {ou Te1}) (82. Nb2 Kd5) 82... Rd7
83. Ke2 Kd6 84. Kd2 Ke6+ (84... Rc7 85. g5 Ke6 86. Kd3 Rd7+ 87. Ke2 Kf5 $19)
85. Kc1 Kxf6 86. Nc3 Ke5 87. Kb2 Kd4 $1 88. Na4 Rb7 $19 {MD}) 82. Nb2 Kd5 83.
Kf4 b3 $11 {(-+ d'après Kasparov)} 84. Ke3 $3 {MD[#]} (84. g5 $2 Rd7 $3 {[#]} (84... Rc7
$2 85. g6 Rc2 86. g7 Rg2 87. f6 Ke6 88. Kf3 $1 Rg1 89. Ke3 Kf7 90. Kd3 Rc1 91.
Na4 $11) (84... Kd6 $2 85. Ke4 $1 {(non g6? Td7!!)} Rc7 86. g6 Ke7 87. Kd3 Kf6
88. Na4 $11) 85. g6 Kd6 86. f6 Ke6 87. g7 Rd8 88. Ke3 (88. Kg5 Kf7) 88... Kxf6
89. g8=Q Rxg8 90. Kd3 Rc8 $19 {MD}) (84. Nd1 Rc7) 84... Rc7 {(cette césure ne
donne rien grâce aux pions passés liés de l'aile-Roi, elle n'est efficace que
sur la colonne "d", voir ci-dessus 84 g5?)} 85. Kd3 Ke5 86. Na4 Kf6 (86... Rc2
87. Nc3 Rg2 88. Kc4 b2 89. Kb3 $11) 87. Nb2 Kg5 (87... Rc2 88. Na4) 88. Na4
Kxg4 (88... Rc8 89. Nb2 Kxg4 90. f6 Kf5 91. f7 Ke6 92. f8=Q Rxf8 93. Kc3 Rf3+
94. Kb4 $11) 89. f6 Kf5 (89... Kf3 90. Nb2 $1 (90. f7 $2 Rxf7 91. Kc3 Rb7 92.
Nb2 {(ou Rb2 Re2 Cc5 Tb5!!)} Ke2 93. Nc4 Kd1 94. Kb2 Rb5 $19) (90. Kd4 $2 Ke2)
90... Kf2 91. Nc4 Ke1 92. Nb2 $11) 90. f7 Rxf7 91. Kc3 {MD} Rb7 92. Nb2 $8 (92.
Kb2 $2 Rb5 $1 93. Nc3 Rb8) 92... Kf4 93. Nc4 Rb5 94. Nd2 $1 (94. Kb2 $2 Kf3 $1
95. Nd2+ Ke3 96. Nxb3 Kd3 97. Ka2 Kc3) (94. Nb2 $2 Ke3 95. Nc4+ Ke2 $8 96. Nb2
Rb8 $22 97. Nc4 Kd1 98. Kb2 Rb5 $1 99. Na3 Rb4 100. Nb1 Rb8 101. Na3 Kd2 $19) (
94. Na3 $1) 94... b2 95. Kc2 (95. Nb1)) 79. Nd1 $1 Ra8 (79... Kb6 80. Nb2 $1 (
80. Ke3 $2 Kxa7 81. Nb2 {(= selon GK)} Kb7 $1 {ci-dessous}) 80... Kxa7 81. f5
$1 (81. Ke3 $2 {GK} Kb7 $1 82. g5 Kc8 $1 83. g6 Rd7 $1 84. f5 Kd8 $1 85. f6 Ke8
) (81. g5 Rd2 82. Nd3) 81... Rd2 82. Nd3 $11 b2 $6 {(donnant des chances de
gain aux Blancs)} (82... Rg2 $1 $11) (82... Re2+ $1 83. Kf3 Rd2 {ou Te1!}) 83.
Nxb2 $8 Rxb2 84. f6 {(une petite étude, hors-sujet sans doute, mais
intéressante en soi)} Re2+ $3 {[#]} (84... Rg2 $2 85. g5 $3 {(non Re5? Rb7)} Rxg5 86.
f7 $8) (84... Kb6 $2 85. g5 $8 Rf2 86. Ke5 $8 Kc5 87. g6 $8 Re2+ 88. Kf5 $8 Kd5
89. g7 $8) (84... Rf2 $2 85. g5 $8) 85. Kf5 (85. Kf3 Re1 $3 {[#]} 86. g5 (86. Kf2 Re6
$1 87. g5 Re5 $8) 86... Kb6 $1 (86... Kb7 $2 87. Kf4 $8 Rf1+ 88. Ke5 $8) (86...
Rf1+ $1 87. Ke4 Kb6 $8) 87. Kf4 Rf1+ 88. Ke5 Kc5 $8 {[#]}) (85. Kd5 Rd2+ $8 86. Ke6
Re2+ $8) 85... Rf2+ $8 {[#]} 86. Kg6 (86. Ke6 Re2+ $8 87. Kf7 Rg2 $8) 86... Kb6 $1
87. f7 Kc6 88. Kg7 Kd6 89. f8=Q+ Rxf8 $8 90. Kxf8 Ke5 $8 {MD} 91. Kg7 Kf4 $8
$11) 80. g5 (80. Kd3 Kb4 (80... Rxa7 81. Kc3 $11) 81. f5 (81. g5) 81... Rxa7
82. f6 Rd7+ 83. Ke2 Kc5 (83... Ka3 84. g5 Rxd1 85. f7 Rd8 86. g6 $11) 84. Nb2 (
84. g5 Kd6 85. Kd2 $1 {(non g6? Re6)} Ke6+ 86. Kc1 $11) (84. Nc3 $2 Kd4) 84...
Kd4 85. Kd2 Rc7 86. Nd1 $1 (86. Na4 $2 Rc2+ 87. Kd1 Kd3 88. f7 b2 89. Nxb2+
Rxb2 90. Ke1 Ke3 $19) 86... Rc2+ 87. Ke1 b2 88. f7 b1=Q 89. f8=Q $11 {MD})
80... Rxa7 81. g6 Rd7 $1 {"Crée le maximum de problèmes" (MD).} (81... Kd6 $6 {
(mais ! selon Kasparov)} 82. Kd3 $1 (82. Kf5 $2 Ke7 83. Kg5 Ra2 {GK, invoquant
"l'ordinateur" !}) 82... Ke6 (82... Rc7 83. g7) 83. Kc3 $11 {MD, lui répondant,
avec "très exactement le même ordi" !}) 82. Nb2 Rd2 (82... Kd6 83. f5 $2 (83.
Kd4 $1 $11) (83. Kd3 $1 $11) 83... Rc7 $2 (83... Ke7 $1 $19) 84. Kf4 $2 (84.
Kd3 $1 $11) (84. f6 $1 $11) 84... Rc2 {("tentant" selon Kasparov) ; "cette
courte variante contient trois erreurs majeures" (Dvoretzky)}) 83. Kf3 $1 {"La
clef de la défense : le Cavalier est tabou et les Noirs, s'ils désirent
progresser, devront permettre au Roi adverse de s'approcher du Pb" (MD).} Rd8 (
83... Rxb2 $4 84. g7) 84. Ke4 $1 (84. f5 $2 Kd6 85. Kf4 Rc8 $2 {GK} (85... Ke7
$1 $19) 86. Nd1 $2 (86. Ke4 $1 Rc2 87. g7 Rg2 88. f6 Ke6 89. Kd3 $11 {MD})
86... Rc4+ $2 (86... Ke7 $1 $19) 87. Kg5 $2 (87. Ke3 $1 $11) 87... Rc1 88. Nb2
Rc2 89. Nd1 Ke5 $2 {(Kasparov ; un nouveau paquet d'erreurs selon MD ; 6 coups
faux sur 12 joués -- AV)} (89... Ke7 $1 $19) 90. Ne3 $1 Ke4 (90... b2 91. g7
Rc8 {(b1D Cg4+)} 92. Nc4+) (90... Kd4 91. Nd1 $1 {AV} Rd2 92. f6 Rxd1 93. f7 b2
94. f8=Q $11) 91. Nd1 $3 {AV[#]} Rd2 92. f6 Rxd1 93. f7 $8 b2 94. f8=Q $8 Rg1+ 95.
Kh6 $8 b1=Q 96. Qe7+ $8) 84... Rd2 (84... Kb4 85. f5 Kc3 86. Na4+ Kc2 $2 87. g7
$1 (87. f6 Ra8 {(- + d'après Kasparov ; "cette ligne est particulièrement
étrange", dit Dvoretzky)} 88. f7 Rxa4+ 89. Ke3 $1 $11 b2 90. f8=Q b1=Q 91. Qf5+
Kc1 92. Qf1+ {MD} Kc2 (92... Kb2 $6 93. Qb5+) 93. Qf5+) 87... Ra8 88. Ke3 $18 {
: les Blancs vont même jusqu'à gagner !}) (84... Kd6 85. Kd4 (85. Kd3) 85...
Rc8 86. g7 Ke6 87. g8=Q+ Rxg8 88. Kc4 Rb8 89. Kc3 Kf5 90. Nd3 Rb6 91. Nb2 Kxf4
92. Nc4 $3 {[#]} (92. Na4 $2 Rb8 93. Nb2 Kf3 94. Na4 Ke2 95. Nb2 Ke1 96. Na4 Kd1 $8
97. Kb2 Kd2 $8 98. Nc5 Rb5 $3 {[#]} (98... Rb6 $2 99. Nxb3+ $8 Kd3 100. Ka3 $8 Kc3
101. Na5 $3) 99. Nxb3+ Kd3 $8 {transposant dans la variante 99 Cb2?}) (92. Nd3+
$2 Ke3 93. Nb2 Rb8) 92... Rb8 93. Nd2 (93. Kb2 Ke4 94. Kc3 $8) 93... b2 94. Kc2
Rb7 95. Nb1 $8 Ke3 96. Nc3 Kd4 97. Nb1 $8) 85. Kf3 Rd8 86. Ke4 Kd6 87. Kd4 (87.
f5 $2 Ke7 $1 (87... Rc8 $2 88. Nd3 $2 (88. g7 $1 Ke7 89. Kd3 {MD} Kf7 90. f6
$11) 88... Rc4+ {(dangereux -sic !- d'après Kasparov)} 89. Ke3 Ke7 $19) (87...
Re8+ $2 88. Kd4)) 87... Rc8 88. g7 (88. f5 Ke7 89. Kd3 $11 {mais perdant (!)
d'après Kasparov}) 88... Ke6 89. g8=Q+ Rxg8 90. Kc4 Rg3 91. Na4 Kf5 92. Kb4
Kxf4 93. Nb2 $1 {"Il ne m'était pas venu à l'esprit que les Blancs n'avaient
nul besoin de capturer le pion pour annuler. Em. Lasker venait de faire une
découverte, devenue depuis un classique" (Ed. Lasker).} (93. Ka3 $1 Ke4 94. Nb2
$1 (94. Nc5+ $2 Kd4 95. Nxb3+ (95. Na4 Kc4 $8 96. Nb2+ Kc3) 95... Kc4 $8 $19) (
94. Kb4 $1 Kd4 95. Nb2 $8) 94... Kd4 95. Kb4 $8) (93. Kc4 $1) 93... Ke4 94. Na4
(94. Kc4) 94... Kd4 95. Nb2 $8 Rf3 96. Na4 $8 Re3 97. Nb2 $8 Ke4 98. Na4 (98.
Kc4) 98... Kf3 99. Ka3 $8 (99. Nb2 $2 Ke2 $8 100. Nc4 (100. Ka3 Kd2 $8 101.
Nc4+ Kc1 $8) 100... Rg3 101. Ka3 {(jouable selon Averbach, mais...)} Rc3 $8 {[#]} (
101... Kd1 $2 102. Kb2 $8) 102. Ne5 (102. Nd6 Kd3 103. Kb2 Rc6 $8) (102. Na5
Kd3 $8 103. Kb2 Rc5 $8 104. Nxb3 Rb5 $8 105. Ka2 Kc3 $1 106. Nc1 Kc2 $19) (102.
Nb2 Kd2 $8 103. Na4 Kc2 $22) 102... Ke3 103. Kb2 Kd4 $1 (103... Kd2 104. Nf7
Kd3 105. Nd6 Rc6 $8) 104. Nf7 Re3) 99... Ke4 (99... Ke2 100. Nc5 (100. Kb2)
100... Kd2 101. Kb2 $8 $11) 100. Kb4 $1 (100. Nb2 $1) (100. Nc5+ $2 Kd4 101.
Nxb3+ Kc4 $8) 100... Kd4 101. Nb2 $8 Rh3 (101... Rc3 102. Na4 {: un étage plus
bas, ...Rd2! gagnerait}) 102. Na4 $8 Kd3 103. Kxb3 $8 Kd4+ {En résumé, les
joueurs n'ont fait que 3 erreurs : Edward aux 72e et 78e, Emanuel au 75e, ce
qui contraste avec la multitude d'erreurs d'un champion du monde, aidé d'un
ordinateur, 80 ans plus tard.} 1/2-1/2
[Event "W Ch"]
[Site "USA/CAN"]
[Date "1894.04.03"]
[Round "7"]
[White "Lasker, Em"]
[Black "Steinitz, W."]
[Result "1-0"]
[ECO "C62"]
[PlyCount "91"]
[EventDate "1894.03.15"]
[EventType "match"]
[EventRounds "19"]
[EventCountry "USA"]
1. e4 e5 2. Nf3 Nc6 3. Bb5 d6 4. d4 Bd7 5. Nc3 Nge7 (5... Nf6 6. O-O Be7 7. Re1
O-O $2 (7... exd4) 8. dxe5 dxe5 9. Bxc6 Bxc6 10. Qxd8 Raxd8 (10... Rfxd8 11.
Nxe5 Bxe4 12. Nxe4 Nxe4 13. Nd3 f5 14. f3 Bc5+ 15. Kf1) 11. Nxe5 Bxe4 12. Nxe4
Nxe4 13. Nd3 f5 14. f3 Bc5+ 15. Nxc5 Nxc5 16. Bg5 Rd5 17. Be7 {(Tarrasch-Marco
1882)} Re8 18. c4) (5... exd4 6. Nxd4 Nxd4 7. Bxd7+ Qxd7 8. Qxd4 Nf6 9. Be3 Be7
10. f3 a6 11. O-O-O O-O 12. g4) 6. Be3 (6. Bc4) 6... Ng6 7. Qd2 (7. h4 exd4 (
7... h5 8. Bc4 exd4) (7... Nxd4) 8. Bxd4 (8. Nxd4 Nxh4) 8... a6 (8... Nxd4))
7... Be7 8. O-O-O (8. O-O O-O 9. Rad1 Bg4 $1) 8... a6 9. Be2 exd4 (9... O-O $6
10. dxe5 Ngxe5 11. Nxe5 Nxe5 12. f4 $36) 10. Nxd4 Nxd4 11. Qxd4 (11. Bxd4 Bg5
$1 12. Be3 Bxe3 13. Qxe3 $14) 11... Bf6 12. Qd2 Bc6 (12... O-O 13. f3 (13. h4)
13... Re8 14. Nd5 $14 {GK}) 13. Nd5 (13. Kb1) 13... O-O 14. g4 $2 (14. g3 Re8
15. f3 (15. Bf3 $2 Bxd5 $1 16. Qxd5 Bxb2+ $1 17. Kxb2 Qf6+)) (14. f3) (14.
Nxf6+ Qxf6 15. f3 Bb5 16. c4 Ba4 17. Rde1 {GK}) (14. h4 $1 Bxh4 (14... Nxh4 $2
15. Nxf6+ Qxf6 16. Bg5) (14... Bxd5 15. Qxd5 $16) 15. Rh2 (15. g3 Bf6 16. f4
Re8 17. Bf3 $40) (15. Kb1 Re8) 15... Re8 16. Rdh1 Rxe4 (16... h6) 17. Nc3 (17.
g3 Bxg3 $1) 17... Re8 18. Bd3 Bf6 19. Rxh7 (19. Bxg6 fxg6 20. Rxh7 Bxg2 21.
R1h2 Bf3) 19... Bxg2 20. R1h2 Bf3 21. Nd5 (21. R2h3 Bg4) 21... Be5 22. Bf4 Bxf4
23. Nxf4 Qf6 24. R2h3 $1 Bg4 25. Nxg6 fxg6 26. Bc4+ Re6 (26... Kf8 27. Re3 $3)
27. Bxe6+ Bxe6 28. Rh1) 14... Re8 15. g5 (15. f3 Bxd5 16. Qxd5 Be5 {Neistadt} (
16... Re5 17. Qb3 Bg5)) (15. Nxf6+ Qxf6 16. f3 Qe6 {YN} 17. Kb1 (17. c4 b5)
17... Bxe4 $1 (17... d5) 18. fxe4 Qxe4) 15... Bxd5 16. Qxd5 $6 (16. gxf6 Bxe4
17. f3 Bf5 18. Bd4 c5 19. Bc3 d5 (19... b5 20. b3 $1 d5 21. Qxd5 Qxd5 22. Rxd5
Nf4 23. Rxf5 Nxe2+ 24. Kb2 b4 25. Bd2 $13 {MD}) (19... gxf6 20. Bc4) 20. Qxd5
Nf4 21. Qxf5 Nxe2+ 22. Kb1 Nxc3+ 23. bxc3 Qb6+ 24. Ka1 Qxf6 $6 (24... g6 $1 25.
Qf4 Re6 $17 {Dvoretzky} 26. Qg3) 25. Qxf6 gxf6 26. Rd5 (26. Rd7) 26... Re3 {GK}
(26... Re5) 27. Rg1+ Kh8 28. Rxc5 Rxf3 29. Rc7 $15) (16. exd5 Rxe3 $1 {[#]} 17. fxe3
(17. gxf6 Re5 18. fxg7 Qf6) 17... Bxg5 $44) 16... Re5 17. Qd2 (17. Qxb7 {
(conseillé par Kasparov)} Bxg5 (17... Rb8 18. Qxb8 Qxb8 19. gxf6 Rxe4 20. fxg7
$13 {MD}) 18. Bxg5 Rxg5 19. Rhg1 Rxg1 $1 (19... Rc5 {GK}) 20. Rxg1 Rb8 21. Qa7
(21. Qxa6 $2 Qf6 $19) 21... Rb6 $17 {Dvoretzky, qui conclut : "le coup 17 Dxb7
ne mérite pas de point d'exclamation !"}) 17... Bxg5 $1 {"Oublié" par Lasker.
Ou plutôt : "n'a pas été vu" par Lasker, comme préfère dire Spassky.} (17...
Rxg5 $2 18. f4 Rg2 19. Qd3 $44 (19. Qe1 Qe8 20. Bf3 Nh4 21. Bxg2 Nxg2 {YN}))
18. f4 $1 (18. Kb1 Bxe3 19. Qxe3 Qg5) (18. h4 Bxe3 19. Qxe3 Qf6) 18... Rxe4 19.
fxg5 Qe7 20. Rdf1 $6 (20. Bf3 Rxe3 21. Bxb7 Rb8 (21... Re2 22. Rhe1 Rxd2 23.
Rxe7 Rxd1+ 24. Kxd1 Nxe7 25. Bxa8 a5 $13 {GK}) 22. Rhe1 Rxe1 (22... Re5 23.
Bxa6 Qxg5 24. Qxg5 Rxg5 25. Bc4 Ne5 26. Bd5 $15) 23. Rxe1 Qd7 24. Bd5 (24. Bxa6
$6 Qa4) 24... Ne5 $15 {GK}) 20... Rxe3 21. Bc4 Nh8 {[#]A la Steinitz.} (21... Qxg5
$6 22. Rxf7 (22. Rhg1 Qh6 {YN} 23. Bxf7+ Kh8 24. Bxg6 hxg6 25. Rxg6 Qxg6 26.
Qxe3 Re8 $15 {GK}) (22. Rf3 $2 Re5) 22... Kh8 23. Rxc7 Rae8 24. Kb1 $15 {MD} (
24. Rd1 Ne5 25. h4 Qf4 26. Bd5 b5 $15 {GK})) (21... Rf8 $1 22. h4 Re4 23. h5
Ne5 $1 {YN} (23... Rxc4 24. hxg6 hxg6 25. Kb1 (25. Re1 $6 Re4 $1 (25... Qd8 26.
Reg1 d5 27. Qh2 f5 28. gxf6 Qxf6) 26. Rxe4 Qxe4 27. Qh2 f5 $17 {YN}) (25. Qh2
$2 Qxg5+ 26. Kb1 f5) 25... Re4 {("pas joyeux pour les Blancs" GK)} 26. Qh2 f5
27. gxf6 Rxf6 28. Qh8+ Kf7 29. Qc8 $132 {MD}) (23... Nh8 24. Re1 (24. h6)) 24.
Bd5 Rg4 25. g6 hxg6 26. hxg6 Nxg6 27. Bxb7 Qg5 $19 {GK}) 22. h4 c6 23. g6 $1 {
"La partie devient irrationnelle... Dans presque chaque ligne de jeu, les
Noirs sont gagnants ; mais aussi, dans chaque ligne, les Blancs ont du
contre-jeu... Pendant une douzaine de coups, Steinitz se demandera comment ne
pas laisser fondre son avantage décisif" (Kasparov). "Considérable exagération,
autour de 10 fois ! Les Noirs ont peut-être laissé fondre leur avantage
ici-même : par la suite, démontrer un net avantage devient très difficile,
sinon impossible" (Dvoretzky).} (23. Rfg1 d5 24. Bd3 Ng6 25. h5 Nf4 $19 {YN}) (
23. Bd3 Re8 24. Rhg1 Qe6 25. Kb1 b5 26. h5 c5 $19 {GK}) 23... d5 $2 {"Le pion
doit être pris" (MD).} (23... hxg6 $8 24. h5 d5 $1 (24... g5 $2 25. h6 gxh6 (
25... g6 $6 26. h7+ Kg7 (26... Kf8 27. Bxf7 $1) 27. Qh2 $1 f5 28. Qh6+ Kf6 29.
Bg8 {(~~ selon GK)} (29. Bd3) (29. Rhg1) 29... Qe4 $1 30. Rhg1 (30. Rfg1 Qf4)
30... Qh4) (25... d5 26. h7+ Kf8) 26. Qh2 $1 (26. Rxh6 Re8 27. Kd1 (27. Rhh1
Qe5) 27... Qe4 28. Bd3 (28. Rfh1 Ng6 29. Bd3 Qg4+ 30. Kc1 Qg3 31. Kd1 Nh4 $19)
28... Qg4+ 29. Kc1 Qg3 30. Rd1 R8e6 $19) (26. Bd3 $2 Re8) 26... Qf8 27. Rf6 $1
{[#](non considéré par GK)} (27. Rfg1 $2 {GK} Re5 $1) 27... Qe7 28. Rff1 Qe5 (
28... Qf8 $11) 29. Qxh6 Qg7 30. Qxd6 $44 {MD}) (24... gxh5 $1 25. Rxh5 Re8 26.
Rhh1 Qe5 $1 $17 {GK} (26... d5 $2 27. Qh2) (26... Qg5 27. Bd3 Rg3) 27. Bd3 g6)
25. hxg6 Nxg6 (25... dxc4 $2 26. Rxh8+ Kxh8 27. Qh2+) 26. Bd3 (26. Qh2 Qg5)
26... Qg5 $1 {MD[#]} (26... Qe5 $2 27. Bxg6 fxg6 28. Qf2 Qe7 29. Qh2 $18) (26...
Nf8 $6 27. Qh2 f6 $8 28. Bf5 {(peu clair selon GK ; douteux selon MD)}) (26...
Rxd3 {YN} 27. Qxd3 Re8 28. Kb1 $13) 27. Bxg6 (27. Rfg1 Qe5) (27. Rhg1 Qe5 28.
Bxg6 fxg6 29. Qf2 Qe7 {suivi de ...Te8 ou ...Tf8}) (27. Rf5 Qg3 $1 28. Rfh5 $6
Rae8 $1) 27... fxg6 28. Kb1 Qg3 (28... Rf8 29. Rxf8+ {(sur Tfg1 suit ...Df4)}
Kxf8 30. Rh8+ Ke7 31. Qb4+) (28... Rae8 29. Qh2 Qh5 30. Qc7 Qf5) (28... Qe5 $2
29. Qf2 $1 Qe7 30. Qh2) 29. Rfg1 Qe5 $17) 24. gxh7+ Kxh7 25. Bd3+ Kg8 26. h5
Re8 27. h6 (27. Rfg1 {YN}) 27... g6 (27... gxh6 28. Rfg1+) (27... Rxd3 $2 28.
hxg7 $1 Ng6 29. Rh8+ $1) 28. h7+ {Le "desperado", selon Lasker lui-même.} Kg7
29. Kb1 $1 {"Changement de rythme" typique de Lasker (Dvoretzky) nécessitant
"une saine capacité d'évaluation et un surprenant sang-froid".} (29. Qh2 Qg5
30. Kb1 c5 31. a3 (31. Rfg1 Qe5 32. Qh6+ {GK} Kf6 33. Qh4+ Ke6 {MD} 34. Qa4 Ke7
35. Rd1) 31... c4 (31... Rg3) 32. Rfg1 Qe5 33. Qh6+ Kf6 34. Qh4+ Ke6 35. Bf1 (
35. Bxc4 dxc4 36. Qxc4+ Qd5 37. Qh4) 35... c3 36. Qb4 b5 37. Qa5 Qd6) 29... Qe5
30. a3 {Sang-froid en effet, avec deux pions de moins.} c5 (30... Re6 {YN} 31.
Qb4 $1 (31. Qf2 Rf6) 31... b5 32. Qh4 $44) 31. Qf2 (31. c3 c4 (31... b5 32. Bc2
f5) (31... d4 32. c4 f5 {MD}) 32. Bc2 f5 (32... Re2 $4 {(GK --sic !! -- le 13e
champion du monde se surpasse ; vous dites qu'il a trop fait tourner son
moteur d'analyse ? Même pas, il a bâclé, c'est tout)} 33. Qh6#)) (31. Be2 Qe4 (
31... c4 $1 $17 {MD} 32. Bf3 {(ou Tf3 f5)} c3) (31... Qd4) (31... Rxe2 $2 32.
Qh6# {: cette fois, persifle MD, Kasparov a vu le mat en un !!}) 32. Bd3 Qd4
33. Qh2 f5 34. Bxf5 $1 {[#]} (34. Rd1 $2 Qe5 35. Qh6+ Kf7 $17 {GK-resic!}) 34... gxf5
35. Qh6+ Kf7 36. Rxf5+ Ke7 37. Qb6 $40 Rd8 (37... Kd7 38. Qxb7+ Kd6 (38... Ke6
39. Rxd5 $1 {[#]}) 39. Qxa6+) (37... Qe4 38. Qxb7+ Kd6 (38... Ke6 39. Rff1) 39. Rf6+
Ke5 40. Qg7) 38. Qxb7+ Rd7 (38... Ke6 39. Rff1) 39. Qa8 Rd8 $8 40. Qxa6) 31...
c4 32. Qh4 (32. Bxg6 $2 fxg6 33. Qh4 Nf7 $19) 32... f6 (32... Kf8 {(Tchigorine)
} 33. Bf5 $1 {[#]} (33. Bxg6 $2 Nxg6 34. h8=Q+ Qxh8 35. Qxh8+ Nxh8 36. Rxh8+ Kg7)
33... d4 $1 (33... Re7 $2 34. Bxg6 $1 Nxg6 35. Rhg1 $1) (33... Rg3 $2 34. Bd7
$1 {[#]} (34. Qh6+ Qg7 35. Qf4 Qe5 $11 (35... Rge3 $2 36. Bxg6 Qxg6 37. Qd4)) (34.
Bc8 d4 (34... Rxc8 $2 35. Re1 Qg5 36. Qd4 f6 37. Qb6 $18) 35. Bxb7) 34... Re7
35. Rd1 Rxd7 $6 (35... b5 $2 36. Rxd5) 36. Rde1 $18) (33... gxf5 $2 34. Rhg1 f6
{(analogue au texte : RNf8 au lieu de f7)} 35. Rg8+ Ke7 36. Rfg1 Qe4 (36... Re4
37. Rxe8+ Kxe8 38. Rg8+ Kd7 39. Qf2) 37. Rxe8+ $1 (37. Qf2 $2 {("qui gagne
n'est pas clair" GK)}) 37... Kxe8 38. Rg8+ Ke7 39. Qh6 $18 {("il devient clair
que les Blancs gagnent" MD)}) 34. Rhg1 Kg7 35. Rh1 Kf8 $11 (35... f6 36. Bxg6
Kxg6 37. Qg4+ Qg5 38. Qxd4 R3e4 39. Qd7 R4e7 40. Qd4 $11)) 33. Bf5 $1 Kf7 (
33... gxf5 34. Rhg1+ Kf7 {: texte}) (33... Qg3 $6 34. Qh6+ Kf7 35. Bd7 (35.
Rhg1 $2 Re1+ 36. Ka2 Qxg1 $19 {YN}) (35. Ka2 $1 Re2 36. Rh3 $1 Qe5 37. Rhf3 $1)
35... Re1+ (35... R8e7 $1 36. Rxf6+ (36. Rh3 Qg2) 36... Kxf6 37. Qf8+ Kg5 38.
Qh6+ Kf6 $11) (35... Rd8 36. Rh3 Qe1+ (36... Re1+ 37. Ka2 Qe5 38. Rxe1 Qxe1 39.
Re3 Qxe3 40. Qxe3 Rxd7 41. Qc5 $18 {Hübner}) 37. Rxe1 Rxe1+ 38. Ka2 Rxd7 {: ~~
pour GK mais avantage blanc pour MD} 39. Rf3 (39. Qd2 Ree7) 39... Re4) 36. Ka2
R8e7 (36... R8e5 $2 37. Rxf6+ Kxf6 38. Qf8+ Kg5 {RH} 39. Rxe1 $1 Rxe1 40. Qxh8
$18) 37. Rxf6+ (37. Qd2 R1e5 38. Bc8 c3 $1 39. Qd4 Qe3 40. Qb4 Qe4 41. Qxc3
Qc4+ 42. Qxc4 dxc4 43. Rd1 {MD}) 37... Kxf6 38. Qf8+ Kg5 39. Rh3 (39. Rxe1 $2
Qxe1 40. Qxh8 Kh6 41. Be6 $1 {[#]} Qf2 $1 (41... Qxe6 $2 42. Qg8) (41... Rxh7 42.
Qf8+ Kh5 43. Qf3+ Kg5 44. Qg4+ Kf6 45. Bxd5 Re7) 42. Bxd5 Rxh7) (39. Qh6+ Kf6
$11) 39... Qg2 $1 (39... Qg1 $2 40. Qh6+ Kf6 41. Rf3+) (39... Qxh3 $2 40. Bxh3
Rxh7 41. Qd8+) 40. Qxh8 (40. Qh6+ Kf6) (40. Bc8 Re8 41. Qh6+ Kf6 42. Qf4+ Kg7)
40... Qg1 41. Qf6+ Kxf6 42. h8=Q+ Rg7 43. Qd8+ Rge7 $11 {MD}) (33... Rg3 34.
Ka2 {MD} (34. Re1 $2 Qxe1+ 35. Rxe1 Rxe1+ 36. Ka2 Rgg1 $19) (34. Bg4 $13 {(GK
donne un "!")} Nf7 (34... Re3 35. Bf3 f5) 35. Be6 (35. Rxf6 Qxf6 36. Qxg3 Rh8)
35... g5 36. Qh2 Rf3 $1 37. Rxf3 Qxh2 38. Rxh2 Rxe6) (34. Bd7 Re7 35. Bg4 (35.
Bc8 Re3) 35... Re3 36. Qh6+ (36. Bf3 Re6) 36... Kf7 37. Rhg1 Re8 $1 38. Bf5 (
38. Ka2 d4) 38... Rg3 $1 {MD} 39. Bd7 (39. Bxg6+ $2 Nxg6) 39... Rd8) 34... Rg5
$1 (34... Qd6 {(ici, GK donne un !, visiblement injustifié)} 35. Rfg1 $1 {MD}
Ree3 (35... Rxg1 36. Qh6+ Kf7 37. Rxg1) 36. Rxg3 (36. Qh6+ Kf7 37. Bxg6+ Nxg6
38. Qh5 $1 {(meilleur que Dxg6+ donné aussi par MD)} Rxa3+ 39. Kb1 Rxg1+ 40.
Rxg1 Rg3 41. h8=Q Rxg1+ 42. Ka2 Qc5 43. Q8h7+) (36. Re1) 36... Qxg3 (36... Rxg3
37. Re1 $1 Rg5 38. Re8 Rh5 39. Qxh5 $1 gxh5 40. Rg8+ Kh6 41. Rxh8 $18) 37. Qh6+
Kf7 38. Rh3 (38. Bxg6+ Nxg6 39. h8=Q Nxh8 40. Qxh8 $18) 38... Qg5 39. Bxg6+
Nxg6 40. Qxg5 fxg5 41. Rxe3 $18) (34... gxf5 35. Re1 Rg6 {(...Dxe1? ne fait
plus échec)} (35... Re3 36. Rhg1+ Kf7 37. Qh5+ Ke7 38. Rg8 Kd7 39. Rxe3 Qxe3
40. Qxf5+ Kc7 41. Qxf6) 36. Rxe5 fxe5 37. Qf2 $1 $16) (34... Nf7 35. Re1 Re3
36. Bxg6 $1 Rxe1 (36... Kxg6 $2 37. Reg1+) 37. Rxe1 Qxe1 38. h8=Q+ Rxh8 39.
Qxe1 Kxg6 $16) (34... d4 35. Bd7 Re7 36. Bg4 c3) 35. Bg4 Nf7 36. Re1 Qb8 $1 {[#]} (
36... Qxe1 37. Rxe1 Rxg4 38. Qxg4 Rxe1 39. Qd7 Rh1 40. Qxd5 Rxh7 41. Qxb7 $16)
37. Bf3 $44 {MD}) (33... c3 34. Qh6+ Kf7 35. Bd3) (33... b5) 34. Rhg1 gxf5 {
Coup critiqué mais correct.} (34... g5 $2 35. Qh6 Rg3 36. Rxg3 (36. Bd7) 36...
Qxg3 37. Be4 $18) (34... b5 $2 35. Bxg6+ $1 Nxg6 36. Qg4 $1 {[#]} (36. Rxg6 Re1+ 37.
Ka2 (37. Rxe1 Qxe1+ 38. Qxe1 Rxe1+ 39. Ka2 Rh1) 37... Rxf1 38. Qg4 $1 (38. Qh6
$2 Qe1 39. Rg7+ Ke6 40. Qh3+ Ke5 41. Qh2+ Kd4 42. c3+ Kd3 43. Rg3+ Re3 44.
Rxe3+ Kxe3 45. Qh3+ Kd2 46. Qxf1 Qxf1 47. h8=Q f5 $19) 38... f5 39. Qg5 Rh1 40.
Rxa6 Rxh7 41. Qg6+ Kf8 42. Qxh7 Re6 43. Ra7 {MD} (43. Ra8+)) (36. Qh6 $2 Rg3)
36... Nh8 (36... Qe4 37. Qd7+ $1 {(Dg5 ? Te1+, puis échange et ...De5)} Ne7 38.
Qxe8+) (36... Ne7 37. Qg7+ Ke6 38. h8=Q Rxh8 39. Qxh8) 37. Qg7+ $1 (37. Qd7+
Re7 38. Qc8 Re8 39. Qd7+) 37... Ke6 38. Qb7 $40 f5 39. Rg8 Kd6 40. Rxe8 (40.
Rg7 {MD}) 40... Qxe8 41. Rxf5 Re5 42. Qxa6+ Kc5 43. Qa7+ Kd6 44. Qb6+ Kd7 45.
Qxb5+ Kd6 46. Qb4+ Kc6 47. Rf8 $18 {GK}) 35. Qh5+ Ke7 36. Rg8 (36. Rxf5 {:
conseillé par GK dans la transposition du 33e coup noir, mais désavoué par le
même à cet endroit, à l'issue d'une analyse dont trois coups sur cinq sont
faux !} Qe6 37. Rg7+ Kd6 $1 (37... Kd8 $2 38. Rxf6 $1 {[#]} (38. Rxd5+ $2 Kc8 39. Qh2
$2 (39. Rc5+ $1 Kb8 40. Rcc7 $11 Re1+ 41. Ka2 c3+ 42. b3 Qe4 43. Rxb7+ Qxb7 44.
Rxb7+ Kxb7 45. Qd5+ {MD}) 39... Re5 {(avantage décisif noir selon GK-reresic !
Cette "courte variante contient plusieurs erreurs", dit sobrement MD, mais AV,
moins diplomate, préfère dire que, sur une longueur de 2,5 coups, il y a 3
mauvais mouvements et une mauvaise appréciation)} 40. Rxe5 fxe5 (40... Qxe5 41.
Qg2 $11) 41. Qg1 $13) (38. Rxb7 $2 Re1+ 39. Ka2 Kc8) 38... Qe4 (38... Qxf6 39.
Qxd5+) 39. Qh2 Qe5 40. Qh4 Re4 (40... Kc8 41. Qg4+ Kb8 42. Qd7) 41. Qh3 Qe7 (
41... Re6 42. Rf8+) 42. Rxe7 $18) (37... Nf7 38. Rg8 Rd8 $1 (38... Rf8 39. Qg6)
39. Rxd8 (39. Ka2 Qb6 $1) 39... Re1+ 40. Ka2 Kxd8 41. Qxf7 Qxf7 42. h8=Q+ Re8
43. Qxf6+ Qxf6 44. Rxf6 Kc7 $17) 38. Qh2+ Re5 (38... Kc5 39. Qc7+ Qc6 40. Qa5+
Qb5 41. Qd2) 39. Qf2 $1 Rxf5 40. Qb6+ Ke5 41. Qe3+ Kd6 $11) 36... Kd6 $2 {
L'erreur décisive d'après Dvoretzky.} (36... Kd7 $1 37. Rxf5 Qe6 (37... Qe4 38.
Rxd5+ Kc6 39. Rf5 $13) 38. Rxd5+ Kc6 $13 (38... Kc7) 39. Rd1 (39. Ra5 Kc7) (39.
Rd8 $2 Rxd8 (39... Re1+ 40. Ka2 c3+ 41. b3 Rxd8 42. Rxd8 Re2 {(non De7?? Da5!)}
43. Kb1 Kb6) (39... Re7 40. Rc8+) 40. Rxd8 Rh3 $1) (39. Rc5+ Kb6 $8) 39... Rxg8
40. Qh1+ $8 Rg2 (40... Kc7 $2 41. Rd7+ $3) 41. Qxg2+ Kc7) (36... Kd8 $1 37.
Rxf5 Qe6 38. Rxd5+ Kc7) 37. Rxf5 $18 Qe6 (37... Qe7 38. Rxe8) 38. Rxe8 (38.
Qh2+ Re5) 38... Qxe8 39. Rxf6+ (39. Rxd5+ Kc7) 39... Kc5 (39... Kc7 40. Qxd5 {
GK} (40. Qh6 Re1+ (40... Qe7 41. Rf8) (40... Qd8 41. Qf4+ Kc8 42. Rd6) 41. Ka2
Qd7 (41... Qd8 42. Qf4+ Kc8 43. Rd6 Qe7 44. Qf5+ Kc7 45. Rxd5 Qf7 (45... Re6
46. Qf4+ Rd6 47. Rc5+ Kb8 48. Re5 Qf6 49. Rf5) 46. Rc5+ Kb6 47. Qxf7 Nxf7 48.
Rf5 Nh8 49. Rf8 Ng6 50. Rf6+ Kc5 51. Rxg6 Rh1 52. Rg7 b5) (41... Qe4 42. Qg7+)
42. Rf8 Re6 (42... Re8 43. Rg8) 43. Qg5 (43. Qh5 Qg7) 43... Ng6 44. Qh5 Nxf8
45. h8=Q Ng6 46. Qd4 Ne7) 40... Qd8 (40... Qe7 41. Qxc4+ Kb8 42. Qf4+) (40...
Re1+ 41. Ka2 Qd8 42. Qxc4+ Kb8 {(ou Rd7 Tf3)} 43. Rxa6) 41. Qxc4+ (41. Qc5+ Kb8
42. Rf8 Re8 43. Qe5+ Rxe5 44. Rxd8+ Ka7 45. Rxh8 Rh5 46. a4 b5) (41. Qxd8+ Kxd8
42. Rf8+ Re8) 41... Kb8 42. Qf4+ Kc8 (42... Ka8 43. Rxa6+ bxa6 44. Qxe3 Kb7 45.
Qd3) 43. Rf8 Re8 44. Qf5+ Kc7 45. Qc5+ Kb8 46. Qe5+ Rxe5 47. Rxd8+ Kc7 48. Rxh8
Rh5 49. c4 Rh2 50. c5 Rh5 51. c6 Rh2 52. b4 Kb6 $1 {[#]}) (39... Ke7 $2 40. Qg5 $18)
40. Qh6 (40. Qg4 Qe7) 40... Re7 $6 (40... Qe7 41. Rf8 $1 (41. Qf8 $2 Qxf8 42.
Rxf8 Ng6 43. Rg8 Rh3) 41... Re6 (41... Re1+ 42. Ka2 Re6 43. Qd2) 42. Qd2 $1 (
42. Rc8+ $6 Kb6 $1 (42... Rc6 $6 43. Qd2 $1 Qxh7 44. Rxh8 Qxh8 45. Qb4+ Kd4 46.
Qc3+) 43. Qh5 $13) (42. Qf4 Ng6) 42... Qxh7 (42... Ng6 43. Rc8+ Kb6 44. Qd4+
Ka5 45. Rg8) 43. Rc8+ $1 (43. Qb4+ Kd4 44. Qc3+ Kc5) 43... Rc6 (43... Kd6 44.
Qf4+ Re5 45. Rd8+) 44. Rxh8 Qf7 (44... Qxh8 45. Qb4+ Kd4 46. Qc3+) 45. Rf8 $1 {[#]}
Qd7 46. Qb4+ Kd4 47. Rf1 Qd8 48. Rd1+ Ke5 49. Re1+ Kf6 (49... Kd4 50. c3+ Kd3
51. Qa4) 50. Qc3+ $1 (50. Qxb7 Re6) 50... Kf7 (50... d4 51. Qf3+) 51. Qh3 $1 (
51. Qe5 Rg6 52. Rh1) 51... Kg7 52. Rh1 $18 {("Kasparov", en réalité, Fritz,
que cette fois il a pris le temps de laisser tourner)} Qf6 (52... Qe7 53. Qh8+
Kg6 54. Qg8+ Kf5 55. Rf1+) 53. Qd7+ Kf8 54. Re1 Qg6 55. Qd8+ Kg7 56. Re7+ Kf6
57. Qf8+ Kg5 58. Re1 (58. Rg7) 58... Rf6 59. Rg1+) (40... Re2 41. Qg7 Re7 42.
Qg1+ Re3 (42... d4 43. Qg5+ {(plus convaincant que Dg8 ou Ra2)} Re5 44. Qg8 d3
45. cxd3 cxd3 46. Qb3 Qb5 47. Qc3+ Kd5 48. a4) 43. Qg8 Re7 44. Rf8 Qg6 (44...
Qh5 45. Qg1+ Kc6 {(sur ...Rb5 suit le même coup)} 46. Rf6+ Kd7 47. Qa7 $1 $18)
(44... Qd7 45. Rc8+) 45. Rc8+ Kd6 {("avec égalité instable" -sic- Kasparov)}
46. Qd8+ $1 {(pas d'égalité ici -- Dvoretzky)} (46. Qxh8 Qxh7 (46... Rxh7 47.
Qf8+) 47. Qd8+ Ke5 48. Qb6 $40) (46. Rd8+ Kc7) 46... Ke6 (46... Rd7 47. Qf8+
Re7 48. Rd8+ Ke6 49. Qf4 $18) 47. Qb6+ Ke5 (47... Kf7 48. Qf2+ Ke6 49. Rxh8 $1
Rxh7 50. Rd8 $18 Qf7 51. Qe3+ Kf5 {(ou Rf6 Df4+ et Td6+)} 52. Rf8) (47... Kf5
48. Rf8+) 48. Qe3+ Qe4 49. Qg5+ Kd6 50. Qf6+ $1 Qe6 51. Qxh8 {(la DN est cette
fois en e6 au lieu de g6, voir 46 Dxh8 ci-dessus)} Rxh7 52. Qd8+ Ke5 (52... Rd7
53. Qb6+ Ke5 (53... Ke7 54. Re8+) 54. Qe3+ Kf6 (54... Kd6 55. Qc5+ Ke5 56. Re8
$1 $18) 55. Qf4+ (55. Qh6+) 55... Kg7 (55... Kg6 56. Rh8) 56. Qg5+ Kf7 (56...
Kh7 57. Rf8) 57. Rg8 $18) (52... Qd7 53. Qf6+ Qe6 54. Qf4+ Qe5 55. Rd8+) 53.
Qg5+ Ke4 {(Dvoretzky : le RN ne peut survivre)} 54. Qg2+ Ke5 (54... Kf5 55. Rg8
Qh6 56. Qxd5+ Kf6 57. Qd8+) (54... Ke3 55. Qg1+ Kd2 {(ou Re4 Te8!, ou Re2 Tg8)}
56. Qf2+ Kd1 57. Rf8 Qe1 58. Qg2 $18) 55. Qg3+ Kf6 (55... Ke4 56. Rg8) 56. Qf4+
Kg6 57. Rd8 Rf7 58. Qg3+ Kh7 59. Qh2+ Kg7 (59... Kg6 60. Rd6) 60. Qh8+ Kg6 61.
Rg8+ Kf5 62. Qh5+ Kf4 (62... Ke4 63. Qe2+ {(ou le spirituel Te8)} Kf5 64. Rg5+)
(62... Kf6 63. Qg5#) 63. Rg1 $18) (40... Re1+ 41. Ka2 Qd8 (41... Qe7 42. Rf8 {
ci-dessus}) 42. Qg7 $1 (42. Rf8 Re8) 42... Re7 43. Qg1+) 41. Qh2 $2 {"Après ce
coup, les Noirs auraient pu compliquer considérablement la tâche de leur
adversaire" (MD).} (41. Qd2 $1 Qd8 {(ne gagne pas d'après Kasparov -sic- !
Après tout, il n'y a que 3 moyens de gagner)} 42. Qb4+ Kd4 43. a4 $3 {MD} (43.
Rd6 $1 $18 {MD} Qxd6 44. Qxd6 Rxh7 45. c3+ Ke4 46. Qe6+) (43. Qc3+ $1 Kc5 (
43... Ke4 44. Qd2) 44. a4 $1 Re1+ 45. Ka2 a5 46. Qa3+ Kd4 47. Qf3 $18) 43... a5
(43... Ke5 44. Qc3+ d4 45. Qf3 $18 {MD}) (43... Re3 44. Qd2+ Ke5 45. Qh2+) 44.
Qd2+ (44. Qc3+ Ke4 45. Qe1+ Kd4 46. Qf2+ Re3 47. c3+ Kc5) 44... Kc5 45. b4+
axb4 46. Qf2+ d4 47. Qf5+ Qd5 48. Qc8+) (41. Rf8 $2 Rxh7 $1) 41... Qd7 $2 (
41... Re1+ $1 42. Ka2 Qe7 $1 (42... Qe5 43. Qh6 $1 {(menace Df8+)} (43. Qf2+
Qe3 $13 {RH} 44. Qf5 Qg1 45. Qc8+ Kd4 46. c3+ Kd3 47. Qf5+ Kd2 48. Qxd5+ Kc1
49. Qxc4 Qh2 $1) 43... Qe7 44. Rf8 $1 Re6 (44... c3 45. Rxh8 cxb2 46. Rc8+ Kb5
47. Kxb2 Qe5+ 48. Rc3) 45. Qd2 $1 {(MD : voir 40...De7, mais avec le RB en a2
au lieu de b1)} Qxh7 46. Rc8+ Rc6 47. Rxh8 Qf7 (47... Qxh8 48. Qb4+ Kd4 49.
Qc3+) 48. Qb4+ Kd4 49. Rf8) (42... Qd8 43. Qf2+) 43. Qf4 (43. Qf2+ Qe3 {RH} 44.
Qf5 {(Dh2 De7)} Qg1 $8 45. Qc8+ Kd4 46. c3+ Kd3 47. Qf5+ Kd2 48. Qxd5+ Kc1 $1
49. Qxc4 Qh2 $1 50. Qb4 {(sur Tb6 suit ...Te2)} Rd1 51. Rf3 a5 $1 52. Qb6 {
(Dxb7?? Dc2!)} Qe2 $1) (43. Qh6 $6 Re2) 43... Re2 $1 (43... Re5 44. Rf8 Ng6 45.
Qf2+ {(ou Tc8+ puis Dh6)} Kb5 46. Rf6) (43... Qe5 44. Qh6 Qe7 45. Rf8) (43...
Re3 44. Rf8 Ng6 45. Rc8+ Kb5 46. Qd4) 44. Rf8 Rxc2 (44... Ng6 45. Rc8+) 45.
Rxh8 (45. Rc8+ Kb5 46. Qd4 Ka4 47. Rxh8 Qxa3+ 48. Kb1 Qb3 49. Re8 Rf2 50. Re1
Rh2 51. h8=Q Rxh8 52. Qxh8 Qd3+ 53. Ka1 b5 54. Qh6 Ka5 55. Qc1 d4 56. Rd1)
45... Rxb2+ 46. Kxb2 Qg7+ (46... Qe2+ 47. Kc1 Qe1+ 48. Kc2 Qe2+ 49. Qd2) 47.
Ka2 $1 Qxh8 48. Qc7+ Kd4 (48... Kb5 49. Qxb7+ Kc5 50. Qe7+ Kb5 (50... Kd4 51.
Qf7) 51. a4+ Kxa4 (51... Kc6 52. Qe6+ Kc5 53. Qg8 Qc3 54. Qc8+ Kb6 55. Qb8+ Kc6
56. Qb2) 52. Qa3+ Kb5 53. Qb2+) 49. Qb6+ Kd3 50. Qg6+ Kd2 51. Qg8 Qc3 52. Qxd5+
Kc2 $11 {: "le gain n'apparaît pas" (MD) même si les monstres donnent +6 au
moins !}) (41... Re6 42. Qg1+ $1 (42. Qf2+ Kb5 43. Rf8 Re1+ 44. Ka2 Qe3 $11 {RH
}) 42... Kb5 (42... Re3 43. Qg8 {déjà vu}) 43. Qg8 Re5 44. Ka2 $1 $40) (41...
Qd8 42. Qf2+ Kb5 43. b3 $1 {[#]} (43. Rf8 $6 Re8) (43. a4+ $6 Kxa4 44. Qc5 Re1+ 45.
Ka2 Ra1+ $3 {[#]} (45... Qxf6 $2 46. b3+) 46. Kxa1 Qxf6 47. Ka2 Qf3 $1 48. Qb6 (48.
c3 a5 49. Qb6 Qd1 $11) 48... Qe2 $1 49. Qxb7 (49. c3 Qe7) 49... Qxc2 $11 {RH})
(43. b4 Qc7 44. Rb6+ (44. c3 a5 $1) 44... Qxb6 45. a4+ Kc6 46. Qf6+ Kc7 47.
Qxe7+ Kc8 $1 48. Qf8+ Qd8) 43... Re4 (43... Re1+ 44. Kb2 {(menace a4+)} Re3 45.
bxc4+ Ka4 46. cxd5 Re4 47. d6 $18 {Fritz signant GK}) (43... cxb3 44. cxb3 Re4
45. Kb2) 44. a4+ Kb4 45. Rb6+ Kc3 46. Qg3+ Kd2 47. Rh6 $1 $18 {MD} (47. Rd6 $1)
47... Qf8 48. Rh2+ Re2 49. Qg5+) (41... Rd7 42. Qf2+ (42. Qg1+ d4 43. Qg5+ Rd5
44. Qd2 $18 {GK}) 42... d4 43. Qd2 $1 (43. Rf8 $2 Qe4 44. Rxh8 Rxh7) 43... Qd8
(43... c3 44. b4+ Kd5 45. Qg2+) (43... Rxh7 44. Qa5+) (43... b5 44. Qf4 $1 {
(ou Da5! ou Txa6)} Nf7 45. Qf5+ Rd5 46. Qg6) 44. Rf8 $1 {[#]} (44. Qb4+) 44... Qe7 (
44... c3 45. Qh6) 45. Qa5+ Kc6 46. Rxh8 $18) 42. Qg1+ d4 43. Qg5+ Qd5 44. Rf5
Qxf5 45. Qxf5+ Kd6 46. Qf6+ {"Cette partie était tellement en avance sur son
temps que ses contemporains étaient simplement incapables de comprendre ce qui
s'y passe" (Kasparov). Ils ne sont pas apparemment les seuls, à en juger par
le niveau des commentaires du champion du monde "d'un autre temps" !} 1-0
Ajouter un commentaire